ကျောက်စိမ်း

ေက်ာက္စိမ္း
ေက်ာက္စိမ္းအရိုင္းတုံး

              ေက်ာက္စိမ္းဟု ေျပာဆိုေခၚေ၀ၚေနၾကေသာ္လည္း ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေဂ်ဒိုက္ (Jadeite) ႏွင့္ နက္ဖ႐ိုက္(Nephrite) ဟူ၍ ေက်ာက္စိမ္းႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ဤႏွစ္မ်ိဳးသည္ အျမင္အားျဖင့္ ခပ္ဆင္ဆင္ တူေသာ္လည္း စင္စစ္တြင္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု လံုး၀ ကြဲျပားျခားနားသည္။ ယင္းကြဲျပားမႈကို ျပင္သစ္လူမ်ိဳး သိပၸံပညာရွင္ ဒမား (Damur) ဆိုသူက စနစ္တက် ခြဲျခားျပသခဲ့၏။ အဆိုပါေက်ာက္စိမ္းႏွစ္မ်ိဳးတြင္ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းသည္ ပိုမိုေကာင္းမြန္လွပၿပီး ပိုရွားပါးသည့္ အမ်ိဳးအစားျဖစ္သည္။
သမိုင္းေၾကာင္း

ေက်ာက္စိမ္းကို သမိုင္းမတင္မီ ေခတ္မ်ားကပင္ လူသားတို႔ အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရေပသည္။ ကနဦးေက်ာက္စိမ္းကို ယင္း၏ မာေက်ာေသာသတၱိေၾကာင့္ ေက်ာက္လက္နက္ တန္ဆာပလာမ်ားအျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ယဥ္ေက်းမႈ တျဖည္းျဖည္း ထြန္းကားလာေသာအခါ လူသားတို႔သည္ ေက်ာက္စိမ္းကို အလွအပ အဆင္တန္ဆာပလာ ပစၥည္းမ်ားအျဖစ္ သံုးစြဲလာၾကသည္။ တ႐ုတ္ျပည္တြင္မူ ေက်ာက္စိမ္းကို လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀၀ ခန္႔ကပင္ အႀကီးအက်ယ္ သံုးစြဲခဲ့ၾကသည္။ ထိုေခတ္က တ႐ုတ္လူမ်ိဳးတို႔သည္ ေက်ာက္စိမ္း႐ုပ္တုမ်ားကို အေဆာင္အေယာင္သဖြယ္ သံုးစြဲခဲ့ၾကၿပီး ေသဆံုးေသာအခါ ယင္းေက်ာက္စိမ္းမ်ားႏွင့္အတူ ဂူသြင္းေလ့ရွိသည္။

တ႐ုတ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေက်ာက္စိမ္းကို ေက်ာက္မ်ားအားလံုး၏ အခ်ဳပ္အျခား အႀကီးအကဲေက်ာက္မ်က္အျဖစ္ မွတ္ယူၾကသည္။ ယင္းေက်ာက္စိမ္း ေက်ာက္မ်က္ကို ဆင္ျမန္းသူတိုင္းတြင္ သဒၶါရက္ေရာျခင္း၊ ရဲစြမ္းသတၱိႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း၊ တရားမွ်တေသာ စိတ္ဓာတ္ရွိျခင္း၊ မိမိကိုယ္မိမိ ႏွိမ့္ခ်ေသာ နိ၀ါတ တရားရွိျခင္း၊ အသိအလိမၼာ ဥာဏ္ပညာ ႀကီးျမင့္ျခင္း စေသာ ဂုဏ္အဂၤါႀကီး ငါးရပ္ႏွင့္ ျပည့္စံုသည္ဟု အယူရွိသည္။

       တ႐ုတ္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ယံုၾကည္ထားေသာ ေရွးေဟာင္းပံုျပင္တစ္ပုဒ္ မွာ ေက်ာက္စိမ္းကို ေကာင္းကင္နတ္မင္းက လူသားတို႔အား ေပးေသာ လက္ေဆာင္ဟူ၍ ယူဆၾကသည္။ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးတို႔၏ ယံုၾကည္ခ်က္အရ ယူဟန္းဟုေခၚေသာ ေက်ာက္စိမ္းနတ္သားသည္ ေကာင္းကင္ဘံု ေတာင္ထြတ္ေပၚတြင္ ေတာင္ေျခတြင္ ေက်ာက္စိမ္းပင္မ်ား ေပါက္ေရာက္သည္ဆို၏။ တ႐ုတ္တို႔၏ တာအို (Taoiam) ဘာသာတြင္ ေက်ာက္စိမ္းကို အဖိုဟု အဓိပၸါယ္ရေသာ “ယန္” (Yang) ဟူေသာ စကားျဖင့္ ေခၚဆိုၾက၏။

တ႐ုတ္ျပည္တြင္ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္း မထြက္ရွိဘဲ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းသာ ထြက္ရွိသည္။ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔ သမၼတႏိုင္ငံ ဆင္က်န္ျပည္နယ္တြင္ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းမ်ားကို ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ တူးေဖာ္ခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တ႐ုတ္ျပည္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ထြက္ရွိေသာ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းမ်ားအား ၁၈ ရာစုႏွစ္မ်ားကပင္ ၀ယ္ယူတင္သြင္းခဲ့ၾကသည္။

ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္း
နက္ဖရိုက္ေက်ာက္စိမ္း

ေဂ်ဒိုက္ႏွင့္ နက္ဖ႐ိုက္ ျခားနားခ်က္

ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းတို႔၏ ျခားနားခ်က္မ်ားမွာ ယင္းေက်ာက္စိမ္းႏွစ္မ်ိဳးလံုးသည္ ျဖစ္ပံု ရင္းျမစ္ အေနအထား အသြင္ေျပာင္းေက်ာက္မ်ား ရွိရာ ၀န္းက်င္၌ ျဖစ္ေပၚခဲ့ၾကေသာ္လည္း တြင္းထြက္အုပ္စုခ်င္းမတူဘဲ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းသည္ ‘’’’ပိုင္ေရာ့ဆင္း’’’’ (Pyroxene) တြင္းထြက္အုပ္စုတြင္ ပါ၀င္၍ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းသည္ ‘’’’အမ္ပီဖိုး’’’’(Amphipole) တြင္းထြက္အုပ္စုတြင္ ပါ၀င္ေလသည္။

ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းသည္ လက္ယွက္ထိုးအေနအထားမွာ ရွိေသာ ပံုေဆာင္ခဲကေလးမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ မ်က္ႏွာျပင္တြင္ ေက်ာက္ေပါက္မာကဲ့သို႔ေသာ ခ်ိဳင့္ခြက္ကေလးမ်ား၊ အဖုအထစ္ကေလးမ်ားႏွင့္ ျပည့္ေနသည္။ ၎တို႔ကို အဏုၾကည့္ ကိရိယာ မွန္ဘီလူးေအာက္တြင္ ေကာင္းစြာ ျမင္ရသည္။ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းကား လက္ယွက္ထိုးအေနအထားရွိေသာ အမွ်င္ကေလးမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ အမွ်င္အလိုက္ အေနအထားရွိသည္။ အမဲဆီေရာင္ ေတာက္ေနေသာ ေရာင္လက္ရွိသည္။

ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းတြင္ ခရမ္း၊ အနက္၊ အညိဳ၊ အနီ၊ လိေမၼာ္၊ အ၀ါ၊ အျဖဴ၊ ႏို႔ႏွစ္ေရာင္ႏွင့္ အစိမ္းေရာင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္း၌ သစ္ရြက္စိမ္းေရာင္ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ မီးခိုးႏွင့္ အစိမ္းေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။

ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းကို အပူေပးေသာအခါ အရည္ေပ်ာ္၍ ေပ်ာ့ဖတ္အျဖစ္သို႔ အလြယ္တကူ ေျပာင္းလဲသြားသည္။ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းသည္ အလြယ္တကူ မေျပာင္းလဲေခ်။

ထို႔ျပင္ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္း၏ ထူးျခားခ်က္မွာ အပူရွိန္ျပင္း၍ ႀကီးမားေသာ ဖိအားရွိသည့္ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္ဘက္ မိုင္ ၂၀ မွ ၃၀ အထိ နက္ေသာ အလႊာမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိသည္။ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္း အေပၚယံအခြံအကာမ်ားအား ဖဲ့ထုတ္လိုက္သည့္အခါမွ အစိမ္းေရာင္ ေက်ာက္ေၾကာမ်ားျဖင့္ ေပါင္းစပ္ထားသည့္ ေက်ာက္စိမ္း၏ အတြင္းပိုင္းကို ျမင္ရသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ထြက္ေသာ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းသည္ နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းထက္ ပိုမို၍ေကာင္းမြန္ၿပီး ပိုရွားေသာ အမ်ိဳးအစားျဖစ္သည္။

ေက်ာက္စိမ္းထြက္ရွိသည့္ ေဒသမ်ား

နက္ဖ႐ိုက္ေက်ာက္စိမ္းကို တ႐ုတ္ျပည္ ဟိုတန္ေဒသ၊ ၿဗိတိသွ်၊ ကိုလံဘီယာ၊ ၾသစေၾတးလ်၊ နယူးဇီလန္၊ ႐ုရွား၊ ေတာင္ကိုရီးယား၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ အီတလီ၊ ပိုလန္၊ ထိုင္၀မ္၊ အလက္စကား၊ ကယ္လီဖိုးနီးယား ေဒသမ်ား၌ ေတြ႕ရွိရသည္။ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္းကို ဂြာတီမာလာ၊ ဆိုက္ေဗးရီးယားႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတို႔တြင္ ေတြ႕ရွိရသည္။

ေက်ာက္စိမ္း၏ ဓာတုဖြဲ႔စည္းမႈ

သန္႔စင္ေသာ ေဂ်ဒိုက္ေက်ာက္စိမ္း၏ စံထား ဓာတ္ဖြဲ႔စည္းပံုတြင္ ဆိုဒီယမ္၊ အလူမီနီယမ္၊ ဆီလီကိတ္တို႔ ပါ၀င္ၿပီး ယင္း၏ပံုေသနည္းမွာ NaAlSi2O6 ျဖစ္သည္။ ယင္းတြင္ ဆီလီကြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ၅၉.၄ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အလူမီနီယံေအာက္ဆိုဒ္ ၂၅.၂ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ဆိုဒီယမ္ေအာက္ဆိုဒ္ ၁၅.၄ ရာခိုင္ႏႈန္း ပါ၀င္သည္။

သို႔ရာတြင္ ဤအခ်ိဳးအတိုင္း ေဖာ္ျပပါျဒပ္ေအာက္ဆိုဒ္မ်ား ပါ၀င္ေသာ ေက်ာက္စိမ္းသည္ သဘာ၀တြင္ မရွိႏိုင္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေက်ာက္စိမ္း၏ ဇာကြက္ (Lattice) တြင္ ဆိုဒီယမ္ႏွင့္ အလူမီနီယမ္တို႔၏ ေနရာကို အျခားေသာ အိုင္ယြန္ (Iron) မ်ားက ၀င္ေရာက္ေနရာယူ အစားထိုးဖလွယ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ၎အစားထိုးဖလွယ္ေသာ အိုင္ယြန္မ်ား၏ ပမာဏမွာ ႏွစ္ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သာ ရွိသည္။

ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ ဆင္တူယိုးမွား တြင္းထြက္မ်ား

အရည္အေသြးေကာင္းေသာ ေက်ာက္စိမ္းမ်ား ရွားပါးလာျခင္းေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕က အရည္အေသြးညံ့ေသာ ေက်ာက္စိမ္းကို အေရာင္ဆိုး၍ တုပျပဳလုပ္လာၾကသည္။ ယခင္ေခတ္မ်ားက ေဆးဆိုးေက်ာက္စိမ္းတုမ်ားကို လြယ္ကူစြာ ခြဲျခားသိရွိႏိုင္ၾကေသာ္လည္း ယခုေခတ္တြင္ အသံုးျပဳေသာ ေဆးမ်ားမွာ အမ်ိဳးအစားေကာင္းမြန္လွသျဖင့္ လြယ္ကူစြာ ခြဲျခားမသိႏိုင္ေပ။

ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ ဆင္တူသည့္ အစိမ္းေရာင္ သဘာ၀တြင္းထြက္မ်ားမွာ ခ႐ိုင္ဆိုပေရ႕(Chrysoprase) ၊ အစိမ္းေရာင္ဆိုးထားေသာ မဟူရာျဖဴ (Chalcedony) ႏွင့္ ဆမစ္ဆိုႏိုက္ ( Smithsonite) စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ ဆမစ္ဆိုႏိုက္ တြင္းထြက္သည္ ပင္ကိုယ္အားျဖင့္ ခဲသတၳဳ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ေသာ ခဲသတၱဳ႐ိုင္း တြင္းထြက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ ယင္းကို (Bonamite) ဟူ၍လည္း ေခၚသည္။

 

ေလးစားစြာျဖင့္

ထူးေအာင္ဝင့္

https://htooaungwint.weebly.com

(မူလေရးသားသူအား Credit:)